تالاب گندمان یکی از ده تالاب برتر پرنده نگری ایران

استان چهارمحال و بختیاری، ۶ تالاب دارد که به صورت زنجیروار از ضلع جنوبی شهرستان بروجن و در امتداد کوه کلار استقرار یافته اند.

از این تعداد، تالاب‌های گندمان و چغاخور در زمره تالاب‌های بین المللی هستند.

تالاب گندمان تالابی است در نزدیکی شهر گندمان از شهرستان بروجن. تالاب گندمان در لیست ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران قرار دارد. این تالاب زیبا در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن ثبت گشته است. همچنین تالاب گندمان در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.

وسعت این تالاب که در جنوب غربی گندمان واقع شده، ۹۸۰ هکتار است و ارتفاع آن از سطح آب ۲۲۱۹ متر است. منابع تامین کننده آب تالاب علاوه بر باران و برف، چشمه‌ها (چشمه‌های حاشیه تالاب، چون گل کوچک، گل بزرگ، مرادان و نصیرآباد) و رودخانه آقبلاغ است.

پوشش گیاهی تالاب را عمدتاً گونه‌های حاشیه‌ای و نم پسند تشکیل می‌دهد که از آن جمله می‌توان به درختان بید، مرغ، جگن، ساز، نی، لویی، زنبق، آلاله آبی، هزار نی، بارهنگ آبی، نخل مرداب، عدسک آبی و بزواش اشاره کرد. پرندگانی، چون لک لک، شکاریا، حواصیل، بالکان، مرغابی سانان، یلوه و سلیم هم در تالاب گندمان دیده می‌شوند. ماهی‌های تالاب نیز شامل ماهی گورخری، سفید کولی، ماهی پوزه دار و سیاه ماهی است.

از امکانات ویژه تفریحی و ورزشی اطراف تالاب، پرورش و نگهداری اسب و همچنین سوارکاری در مرغزار پیرامون تالاب است. سنت پرورش اسب از زمان‌های بسیار دور در این منطقه بختیاری معمول بوده و نژاد ویژه‌ای به وجود آورده‌است که آمیزه‌ای از نژاد بومی و عربی است.

حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد این تالاب در وضعیت خشکی قرار گرفته است. تالاب گندمان علاوه بر خشکسالی و محرومیت از حق‌آب طبیعی با برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی نیز رو به رو است و به تازگی مورد هجوم افرادی قرار گرفته که قصد تهیه علوفه از نیزار‌های این تالاب را دارند.

بد نیست بدانید که تالاب گندمان در لیست ۱۰ تالاب برتر پرنده‌نگری در ایران قرار دارد و نیز این تالاب زیبا در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن هم ثبت شده است. در کنار تالاب گندمان امکانات ویژه تفریحی و ورزشی مثل پرورش و نگهداری اسب و همچنین فضایی برای سوارکاری در مرغزار پیرامون تالاب فراهم شده که می‌تواند برنامه سفر شما را هیجان‌انگیزتر کند.

موقعیت جغرافیایی این تالاب چگونه است؟
تالاب گندمان بین عرض جغرافیایی ۴۹/۳۱ و ۵۳/۳۱ شمالی و طول جغرافیایی ۵/۵۱ و ۷/۵۱ شرقی با ارتفاع حدود ۲۲۱۹ متر از سطح دریا در استان چهار محال و بختیاری، شهرستان بروجن، بخش گندمان با فاصله تقریبی ۹۰ کیلومتری از مرکز استان واقع شده و نزدیکترین شهر به آن شهر گندمان می‌باشد که با فاصله ۴ کیلومتری از آن قرار گرفته است.

بهترین فصل برای بازدید از تالاب گندمان چه زمانی است؟
به خاطر داشته باشید، منطقه گندمان سردسیر و دارای زمستان‌های بسیار سرد و سخت است، طوری که دمای هوا در این فصل گاهی به ۳۰ درجه سانتی‌گراد زیر صفر می‌رسد. حداکثر دمای این تالاب در تابستان به حدود ۳۰ درجه بالای صفر می‌رسد. سردترین ماه سال در این منطقه دی ماه و گرم‌ترین ماه آن تیر ماه است؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای سفر به این تالاب زیبا، فصل بهار یا شهریور ماه و پاییز را انتخاب کنید.

علت نام‌گذاری این تالاب چیست؟
تالاب گندمان نام خود را از شهری که در ضلع شمال شرقی آن واقع شده و به همین نام خوانده می‌شود گرفته شده است.

ویژگی آب وهوایی تالاب
به طور کلی منطقه گندمان سردسیر و دارای زمستان‌های بسیار سرد و سخت می‌باشد به گونه‌ای که دمای هوا در این فصل گاه به ۳۰ درجه سانتیگراد زیر صفر و در تابستان به ۳۰ درجه بالای صفر می‌رسد. سرد‌ترین ماه سال در این منطقه دی ماه و گرم‌ترین ماه آن تیر ماه می‌باشد. علت این سرما را می‌توان هجوم تو ده‌های هوای سرد قطبی که بر اثر ایجاد مرکز پرفشار سیبری تشکیل می‌شود عنوان کرد.

آب این تالاب از کجا تامین می‌شود؟
علاوه بر نزولات جوی از دیگر منابع آبی تالاب می‌توان رودخانه آق بلاغ که از ضلع شمالی تالاب وارد و از شرق آن از محلی به نام اشکفت زلیخا خارج سده و به رودخانه گدارکبک منتهی می‌شود و همچنین چشمه‌های حاشیه تالاب، چون: گل کوچک، گل بزرگ، مردان شیر برنجی و نصیر آباد را نام برد.

تالاب چقدر مساحت دارد؟
تالاب گندمان با مساحتی حدود ۱۰۷۰ هکتار در ارتفاع ۲۲۱۹متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای شیبی ملایم و بدون پستی و بلندی قابل ملاحظه می‌باشد.

ویژگی گیاهی تالاب
پوشش گیاهی تالاب را عمدتا گونه‌های حاشیه‌های و نم پشند تشکیل می‌دهند که از جمله می‌توان به درختان بید، مرغ، جگن، ساز، نی، لوئی، زنبق، آلاله آبی، هزار نی، بارهنگ آبی، هزار نی، بارهنگ آبی، سیستم واش، نخل مرداب، عدسک آبی، بزواش، سه کوله خیز، اسپارگانیوم و ... اشاره کرد.

ویژگی‌های جانوری
از میان گونه‌های جانوری، گونه‌های غالب تالاب را پرندگان به خود اختصاص می‌دهند که شامل خانواده‌های لک لک، شکاری ها، حواصیل، باکلان، مرغابی سانان، یلوه و سلیم می‌شود. همچنین انواع مار‌ها، قورباغه‌ها، لاک پشت و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، گرگ، خفاش، روباه، خرگوش و نیز ماهی گورخری، سفید کولی، ماهی پوزه‌ای و سیاه ماهی از دیگر گونه‌های جانوری این تالاب به حساب می‌آیند.

از انواع دیگرر پرندگانی که در تالاب گندمان شناسایی شده‌اند می‌توان به انواع مرغابی، کوکر و آنقوت اشاره نمود. انواع حواصیل، اگرت و اردک از جمله پرندگان مهاجر این تالاب می‌باشند که همه ساله از سیبری و کشور‌های اروپایی، به تالاب گندمان مهاجرت می‌نمایند و تا پایان اسفندماه در این مکان باقی می‌مانند و سپس به زادگاهشان بازمی‌گردند.

چه عواملی تالاب گندمان را تهدید می‌کند؟
از عوامل تهدید کننده تالاب گندمان می‌توان به استفاده بدون مطالعه از تالاب در خصوص توان‌های گردشگری برداشت آب در بخش کشاورزی در زمانی که تالاب نیاز به آب دارد، آلودگی ناشی از پساب‌های زمین‌های کشاورزی، برداشت پیت به منظور استفاده در صنایع کشت قارچ، آتش سوزی که توسط دامداران یا شکارچیان بوجود می‌آید و برداشت نی و چرای بیش از ظرفیت دام اشاره کرد.

آشنایی با امکانات تفریحی منطقه
از امکانات ویژه تفریحی و ورزشی اطراف تالاب، پرورش و نگهداری اسب و همچنین سوارکاری در مرغزار پیرامون تالاب است. سنت پرورش اسب از زمان‌های بسیار دور در این منطقه بختیاری معمول بوده و نژاد ویژه‌ای به وجود آورده است که آمیزه‌ای از نژاد بومی و عربی است.

جاذبه‌های گردشگری نزدیک به تالاب گندمان

تالاب گندمان به عنوان یکی از آبگیر‌های حوزه آبریز آق بلاغ با فاصله‌ای نه چندان دور از تالاب چغاخور قرار گرفته است، به طوری که بخشی از خورجی تالاب چغاخور به این تالاب سرآزیر می‌شود. پوشش دایمی آب این تالاب در حدود ۷۰۰ هکتار است. اطراف آن نیز همچون تالاب چغاخور پوشیده از مرغزاری زیباست که معمولاً به عنوان مرتع غنی برای چرا احشام استفاده می‌شود. چشمه‌های اطراف تالاب علاوه بر آنکه مکان مناسبی برای گذران اوغات فراغت به شمار می‌آیند، آب تالاب را نیز تامین می‌کنند.

از غرب تا جنوب تالاب گندمان رشته کوه چرو با ارتفاع ۳۵۰۰ متر واقع شده که انعکاس این ارتفاعات در آب آرام تالاب، زیبایی آن را چندین برابر نموده است.