توسعه راه آهن تحولی در تجارت بین المللی و منطقه

نقش کلیدی ایران در کریدور شمال-جنوب، ایران را به حلقه تجارت بین آسیا و اروپا تبدیل کرده است. در همین راستا قرار شد بنادر و مناطق آزاد چابهار و انزلی در نقشه ریلی به یکدیگر وصل شوند تا به عنوان نقطه اتصال ایران میان کشور‌های منطقه از جمله هند و روسیه ایفای نقش کند.

مهر سال ۱۳۸۰ کلنگ خط آهن برای اتصال بندر انزلی به خطوط ریلی کشور زده شد تا اینکه بعد از ۱۷ سال، بخشی از این خط که قزوین به رشت بود تکمیل شد، اما بهره برداری از این قطعه، هنوز نتوانسته پازل مبادلات تجاری منطقه‌ای ایران تحت ترانزیتی جنوب- شمال تکمیل کند و ایران را از فرصت‌های تجارت بین المللی در مفهوم ترانزیتی غنی کند ولی تاخیر دولت های قبلی و فعلی در تکمیل این پروژه کشورمان را از این فرایند تجاری محروم کرده است.

بزرگترین هدف این پروزه ارتباط ریلی بین بنادر جنوب به خصوص بندر عباس به ساحل خزر در کمترین مسافت است تا نه تنها تجارت ایران را با کشورهای اوراسیا به خصوص روسیه، آذربایجان و حتی اروپا تسهیل کند، بلکه به مسییر دسترسی بین المللی برای کشورهای دیگر نیز تبدیل شود.

با تکمیل کریدور شمال- جنوب تحولی مهم در عرصه بین المللی دربحث حمل کالا از جنوب شرق آسیا به اروپا رخ خواهد داد.

منطقه آزاد انزلی به منظور قرار گرفتن در یک موقعیت استراتژیک، نزدیکی به پایتخت، برخورداری از زیر ساخت‌های بندری، تجاری و عمرانی؛ هاب داد و ستد و مهم‌ترین مرکز برای مراودات تجاری با کشور‌های اوراسیا فعالیت می‌کند و به عنوان یک منطقه استراتژیک در بین کشور‌های حاشیه خزر و استراتژی حمل کالا بر پایه اجرای کریدور شمال _ جنوب (نستراک) بنا شده است و اتصال راه آهن به این منطقه موجب تقویت مراودات تجاری با کشور‌های اوراسیا و افزایش بهره وری اقتصادی برای کشور می‌شود.

انتقال کالا از طریق ریل، بسیار ایمن بوده و یکی از مزیت‌های آن تسریع در انجام کار است؛ و به منظور جذب تجار و بازرگانان جهت ترانزیت کالا از طریق ریل نیاز است طرح‌های تخفیفی و تشویقی لحاظ شود تا هزینه تمام شده برای تجار کاهش یابد و از سوی دیگر میزان انتقال کالا از این طریق افزایش پیدا کند.

عبور کالا‌های مصرفی آسیای میانه و اروپا با استفاده از حمل و نقل ترکیبی از مسیر ایران و منطقه آزاد انزلی صرفه زمانی دارد و اتصال بنادر منطقه آزاد انزلی به شبکه ریلی برای روسیه بسیار حائز اهمیت است و رویکرد روسیه مبتنی بر عبور کالا‌ها از مبدأ هند، چین و شرق آسیا به مقاصد آسیای میانه و اروپا از مسیر ایران است.

برخی کشورها منتظرند این مسیر برقرار شود که این مسئله در نوع خود می‌تواند برای کشور درآمدزا باشد. سازمان منطقه آزاد انزلی و بنادر منطقه آزاد انزلی بعنوان نقش  ترانزیتی و تجارت بین المللی دارای ظرفیت ارزشمند برای کشور و استان گیلان است، موضوعی که با مدیریت واحد و اهداف کلان مشترک و ظرفیت‌های هر یک از این بنادر می‌توانند نقش مکمل و تاثیر گذار در حوزه لجستیک شمال کشور ایفا نمایند.

تکمیل پازل مهم تجارت بین المللی ایران

به گفته صیادنورد کارشناس مناطق آزاد، این مناطق آزاد از قدیم دارای بندر و ارتباط تجاری با کشور‌های اطراف خود بوده و از مزیت ارتباطات قومی، فرهنگی و تجاری چند صد ساله با بازار‌های منطقه‌ای خود برخوردارند؛ مشکلاتی که بر سر راه ایجاد این خط ریل سراسری وجود دارد، مشکل نرم افزاری و سخت افزاری بر سر راه تکمیل این خط ریل سراسری است. مشکلات نرم افزاری شامل نوسان عجیب قیمت دلار در ایران است که به دنبال این نوسان، هزینه‌های حمل و نقل ایران دائما در حال افزایش است.

دومین مشکل این است که قوانین و آیین نامه‌های ایران به شدت دستخوش تغییر مداوم هستند. در واقع هیچ تضمینی وجود ندارد باری که قرار است از مبدأ A به B حرکت کرده و از ایران عبور کند، تا رسیدن به مرز‌های گمرکی ایران و عبور از کشورمان، قوانین و مقررات کشور دستخوش تغییر شود یا خیر، عوارض آن بالا پایین شود یا نه و سومین بخش تشکیل دهنده، تفاوت‌های شاخص‌ها و استاندارد‌های گمرکی و کشاورزی و... است.

نقش کریدور چابهار- انزلی در پدافند غیرعامل

مسئولان استان تا نمایندگان مجلس، سازمان عامل تا دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد باید به اهمیت این مگاپروژه در تجارت بین المللی ایران برسند تا آن را در اولویت قرار دهند. باید توجه داشته باشیم که ما درگیر سخت‌ترین تحریم‌های بین المللی شده و هستیم و هزینه تجارت با ایران بیش از دیگر مسیر‌ها تمام می‌شود. در همین راستا کشور‌های دیگر با ایجاد کریدور و امضای توافقنامه با دیگران درصدد جذب بار و کالا و ایجاد درآمد هستند.


یکی از مزایای پنهان در ایجاد کریدور، کارکرد و مزیت ایفای نقش «پدافند غیرعاملی» است. در ادبیات جهانی شدن و حتی امنیتی نگاه کردن به مراودات جهانی، ترانزیت یک زیرساخت است که کشور‌ها را به صورت حلقه‌های متداخل به هم وابسته می‌کند؛ بنابراین «وابستگی متقابل» یعنی اینکه کشور‌هایی که در این کریدور ذینفع اند، دارای منافع بلندمدت مشترک می‌شوند و خروجی این کار، این است که با تجربه چنین همکاری و منافع مشترک این کشور‌ها علیه یکدیگر موضع گیری نمی‌کنند و به همکاری مشترک می‌اندیشند.

ابهام بزرگ در اتصال کریدور شمال -جنوب

این کارشناس مناطق آزاد گفت: پیش بینی ناپذیر بودن اقتصاد ایران، تغییر یک شبه قوانین و مقررات موجود و تغییرات در عوارض و هزینه‌ها برای یک سرمایه گذار خارجی، فاجعه است، زیرا یک تاجر، بازرگان و سرمایه گذار نمی‌تواند به مسیر تجاری ایران اعتماد کند. بی اعتمادی و ضعف زیرساختی منتج به فرصت سوزی عجیب برای مناطق آزاد ایران شده است. این فرصت سوزی ادامه داشته و دارد. این در حالی است که اتصال مناطق آزاد انزلی و چابهار باید مهم‌ترین اولویت زیرساختی مناطق آزاد باشد.